Het populaire adagium „stilstaan is achteruit gaan” is ons immers niet vreemd en daarin staan we niet alleen. De drang om te redden wat er te redden valt, is voor iedereen de reden om snel commerciële campagnes en nieuwe initiatieven te lanceren. Dat is echter niet altijd het beste idee. Juist omdat we soms niet stilstaan, gaan we achteruit. Kijk maar naar het Top Gear-programma van mannen die, net als wij, niet volwassen willen worden.

Een van de producenten omschreef Top Gear als „de autoshow die vooral niet-autoliefhebbers als kijkers heeft”. In zijn oorspronkelijke vorm presenteerden de grofsnarige Jeremy Clarkson (bijnaam Jezza), de jeugdige Richard Hammond (de hamster) en de serieuze James May (Captain slow) deze serie. Met controversiële opmerkingen of recensies zoals „deze auto is als herpes, leuk om mee te rijden maar minder leuk om mee te leven”, en flitsende montages portretteerden de drie onverlaten hun waanzinnige avonturen. Met meer dan 8 miljoen kijkers alleen al in het VK werd Top Gear het meest bekeken BBC-programma ooit. Het themalied van Top Gear speelde jarenlang een centrale rol in mijn huiskamer. Helaas raakte presentator Jeremy Clarkson uit de gratie na een heftig meningsverschil met een producer. Na zijn ontslag vertrokken ook Hammond en May, waardoor de BBC de rechten op het format overhield. In de hoop het succesverhaal voort te zetten, huurden ze een nieuw trio in om het programma zo snel mogelijk weer op gang te krijgen. Helaas had de eerste aflevering ongeveer de helft van het aantal kijkers. Na de tweede aflevering halveerde het cijfer opnieuw, tot onder de 1,9 miljoen in de seizoensfinale. Ironisch dat alleen al door van presentator te wisselen een programma over auto's bijna roemloos ten onder ging.

© Top Gear

Maar het is menselijk om snel in actie te willen komen in tijden van pech. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard door „de illusie van controle”. Dit betekent dat we overschatten hoeveel invloed we via ons gedrag op een situatie kunnen uitoefenen. Het is vaak verstandiger om onze reactiviteit stop te zetten en meer aandacht te besteden aan het „kijk voordat je springt” -principe. Je kunt het „vooruitdenken” noemen. Dit is de kern van het modewoord proactiviteit. Het vereist dat we onze natuurlijke neiging om actie te ondernemen even onderdrukken en zo tijd en ruimte creëren om vooruit te denken. Dat kan door een aantal mechanismen in te bouwen.

Een eerste mechanisme is 'nee' durven zeggen. Dit is echter niet zo eenvoudig als het lijkt. Ons enthousiasme zorgt er vaak voor dat we te veel „ja” zeggen. Toen Arnoud en ik StreetWize in 2007 lanceerden, verloren we veel focus door te vaak „ja” te zeggen. We hebben ze allemaal gebruikt: dat „ja” tegen weer een „interessante ontmoeting”, een „" ja "” tegen die „" unieke kans "” of een „" ja "” tegen een „" kans op meer blootstelling "”.” Achteraf gezien hadden we vaker „nee” moeten zeggen tegen mensen of voorstellen. Dit geldt niet alleen voor ons. Stel jezelf of je organisatie de vraag „waar moeten we” nee „tegen zeggen?” Een goede toetssteen is de missie van de organisatie, daarna krijgt die aandacht.

Als tweede mechanisme zouden we er beter aan doen om de gewoonte aan te nemen om frustratie toe te staan, in plaats van frustratie te zien als iets waar we snel vanaf moeten komen. Het verhaal van Mobile School kan hierbij als inspiratie dienen. In plaats van een frustratie snel te willen oplossen, gaf Arnoud, met alle eer aan hem, deze frustratie toe en analyseerde deze. Het onderdrukken van de neiging om snel iets op te lossen heeft geleid tot een duurzamere aanpak in de vorm die de school aanneemt en die we nu in 30 landen gebruiken.

Stilstaan, een pauze nemen, is een derde mechanisme dat ons in staat stelt om helderder vooruit te denken. Ik sta er altijd versteld van hoeveel mensen hun lunch nuttigen voor het computerscherm. Het nadeel hiervan is niet alleen een defect toetsenbord. Het ontbreken van een pauze leidt tot overstimulatie en vermoeidheid. Geef je geest letterlijk rust, maak een wandeling of een dutje.

Eindelijk kunnen we het „wat als” -mechanisme het beste installeren. Weinig of geen mensen zijn in staat om proactief te werken in tijden van absolute crisis. We doen er daarom goed aan om, in tempore non suspecto, even de tijd te nemen om onszelf 'wat als'-vragen te stellen. Als individu kun je jezelf afvragen „wat als ik dit werk niet meer kan doen?”. Als organisatie kun je de vraag stellen „wat als onze service niet langer mogelijk is?”. Om een zinvol antwoord op deze vragen te hebben, moet je ze stellen voordat ze werkelijkheid worden.

En als je me nu excuseert, ik neem even een pauze.

‍

Meer Streetfood for Thought?