Vorig jaar rond deze tijd werden we tot tranen geroerd door de krachtige riffs van Metallica tijdens een uitverkocht concert in het Koning Boudewijnstadion. Sinds 1982 heeft deze band niet alleen meer dan 115 miljoen albums verkocht, maar ook 22 miljoen tickets voor hun shows. Daarmee vallen ze in dezelfde categorie als U2 en de Rolling Stones, groepen die we nauwelijks kunnen omschrijven als 'niche'. Helaas doen de bandleden van Metallica het minder goed als het gaat om het thema zelfzorg van deze week. Dave Mustaine, hun leadgitarist, moest de band verlaten vanwege een mislukte strijd tegen zijn verslavingen. Na de tragische dood van hun eerste bassist verloren ook de andere bandleden zichzelf in drugs en alcohol, waardoor ze de bijnaam „Alcohollica” kregen. Tot op de dag van vandaag heeft frontman James Hetfield tot grote spijt van zijn fans en intimi zijn tourbus moeten inruilen voor een detox.
En dat brengt ons bij de harde realiteit. Net zoals je geen band kunt leiden zonder jezelf te leiden, kun je anderen niet koesteren zonder jezelf te koesteren. Het thema zelfzorg zal steeds belangrijker worden. Onze samenleving kan niet volledig voldoen aan de toenemende zorgvraag; we moeten onze eigen zelfzorg ter hand nemen. Hetzelfde geldt voor beroepsorganisaties; zij doen er goed aan zich te richten op zorg in de breedste zin van het woord. Tegelijkertijd ligt de verantwoordelijkheid om voor zichzelf te zorgen ook bij de werknemer. Helaas zijn we daar niet zo goed in. Aan de ene kant reduceren we zelfzorg vaak tot een rondje hardlopen in de middag of tot vervelende hashtags zoals #metime of #worklife. Aan de andere kant beginnen we pas met zelfzorg als het te laat is, in plaats van eerder proactief te zijn.
Nu zullen de aandachtige volgers van deze sectie begrepen hebben dat zelfzorg niet een van mijn meer uitgesproken talenten is. Door Corona heb ik nog steeds een excuus voor mijn onverzorgde haardos en groeiende halstapijt. Het geeft me bovendien de uitstraling van een hardrocker in wording. Maar er zijn veel slechte gewoontes waar ik niet echt een rationeel excuus voor heb, zoals roken. Ik kan dus ook wel wat inspiratie gebruiken. Ik vond het bij Luis, een voormalig bendelid dat de essentie van zelfzorg beleeft en er niet over schrijft. Luis koos ervoor om zijn omgeving te veranderen en de bende te verlaten. Hij deed dit vanuit een groeiend besef dat zijn verslaving, de wirwar in zijn hoofd, eerst ontrafeld moest worden. En dat is hem gelukt door met zijn sterke punten te werken, een clown te worden. We zien ook dezelfde drie componenten terugkomen in leesmateriaal. Ik zal ze inkorten tot CARE (Conditions, Awareness and ReAction).
Om effectief voor jezelf te zorgen, is het in de eerste plaats het beste om samen te werken, niet alleen, om de juiste omstandigheden (Condities) vorm te geven. Als organisatie of samenleving kunnen we de juiste voorwaarden creëren door letterlijk een omgeving te creëren waarin iedereen voor zichzelf kan zorgen. Denk aan de mobiele school die kinderen regelmatig bezoeken en de aanleg van parken in dichtverstedelijkte gebieden. We kunnen op zoek gaan naar een ondersteunend netwerk, mensen of organisaties die ons positief stimuleren. Interactie met de omgeving kan een enorm effect hebben. Hondenbezitters zullen het erover eens zijn dat een trouwe viervoeter meer beweging aanmoedigt.
Ten tweede vereist zelfzorg ook een sterke dosis bewustzijn (Awareness). Te vaak laten we ons beïnvloeden door beschikbare maar slechte adviezen. Actief zoeken naar onderbouwde bronnen en het verwerven van betrouwbare informatie is een noodzakelijke stap in het opbouwen van zelfzorg. Daarom vragen artsen zich vaak af of en wat een patiënt al over pathologie heeft gelezen. Het spreekt voor zich dat een overheid en een organisatie ook moeten bijdragen aan het opbouwen van meer bewustzijn over belangrijke thema's. Denk maar aan campagnes rond alcohol of beweging op het werk. Het is belangrijk dat we deze inzichten op een begrijpelijke manier overbrengen. Met andere woorden, het hoeft geen gedetailleerde powerpoint te zijn.
Tot slot doen we er goed aan om correct te reageren op de informatie die we ontvangen (Reactie). Verandering zit niet alleen in denken, maar ook in doen. En hier leert de wetenschap ons dat kleine (re) acties een groot verschil maken. Het zijn de kleine dingen zoals tienduizend stappen zetten of elke ochtend beginnen met een gezonde routine die op de lange termijn een grote impact kunnen hebben. Om het zo te zeggen als in het project van Vermaelen (In De Gloria): „een beetje moeite maakt een wereld van verschil”. Ook hier kan een overheid een handje helpen door concrete gedragstips voor te schrijven aan haar bevolking. Anderhalve meter afstand houden is daar een goed voorbeeld van, een ontspannen bezoekregeling is dat minder. Hoe verwarrender de beschrijving van gewenst gedrag, hoe meer mensen bij hun oude gedrag blijven. Dit geldt onverminderd voor organisaties waar complexe terminologie vaak de plaats inneemt van duidelijke communicatie. Of begrijp je precies welk gedrag wordt verwacht als „jonge, dynamische teamspeler die altijd het beste van zichzelf geeft op een flexibele manier in een uitdagende leeromgeving”?
Sorry, ik ga even headbangen.
