Slecht leiderschap is ook geen ongewoon verschijnsel in de leiderschapsliteratuur. In tegenstelling tot het meeste onderzoek, dat zich richt op hoe we betere leiders kunnen worden, richt toxisch leiderschap zich op hoe leiders een schadelijke invloed kunnen uitoefenen op werknemers. En zeker vandaag de dag circuleren verhalen over machtsmisbruik door leiders snel, zowel binnen als buiten de organisatie. De duistere kant van leiderschap verdient daarom vandaag zeker onze professionele aandacht.
Gezien de huidige aard van het probleem is er weinig onderzoek gedaan, noch een duidelijke definitie, van het concept van giftig leiderschap. Vooral omdat leiderschapsstudies voornamelijk een positieve benadering gebruiken, terwijl de negatieve effecten van leiderschap geen marginaal fenomeen zijn. Het adviesbureau Life Meets Work wijst er bijvoorbeeld op dat 56% van de werknemers te maken heeft met een leider wiens gedrag leidt tot een onaangename werkomgeving. Uit dezelfde bron blijkt dat 73% van de werknemers aangaf ooit in hun leven onder een giftige baas te hebben gewerkt en als gevolg daarvan een traumatische werkervaring op te hebben gehad. En dat is verdomd jammer, want verder onderzoek wijst uit dat giftig leiderschap verantwoordelijk is voor 48% minder betrokkenheid en een daling van 38% in kwaliteit.
Maar wat is giftig leiderschap precies? Jean Lipman-Blumen omschrijft het als „een proces waarbij leiders door hun destructieve gedrag en/of disfunctionele persoonlijke eigenschappen zowel hun volgers, hun organisaties als niet-volgers ernstige en blijvende schade toebrengen”.
Het aanpakken van giftig leiderschap lijkt op basis van het bovenstaande misschien niet eenvoudig, maar het is niet onmogelijk. Er zijn verschillende interventies mogelijk, maar voor dit artikel houden we het bij drie hoofdbenaderingen.
Allereerst doen we er goed aan onszelf en leiders uit te dagen om kritisch naar zichzelf te kijken.
Daarnaast is op organisatieniveau een bredere verspreiding van het waarom, wat, wie en hoe van giftig leiderschap nodig. Kennis lost niet alles op, maar het bespreekbaar maken van moeilijkere thema's begint met een basiskennis ervan. De organisatie doet er ook goed aan om giftig gedrag expliciet te maken en publiekelijk als ontoelaatbaar te bestempelen. Joe Biden's uitspraak 'Ik zal je ter plekke ontslaan', als waarschuwing voor de gevolgen van respectloos gedrag, is daar een goede illustratie van.
En tot slot kunnen we mensen aanmoedigen om positieve en constructieve relaties te ontwikkelen. Om het met de woorden van Timothy Ferris, een managementgoeroe, te zeggen: 'Je bent het gemiddelde van de vijf mensen met wie je het meest omgaat, dus onderschat de effecten van je pessimistische, weinig ambitieuze of ongeorganiseerde vrienden niet. Als iemand je niet sterker maakt, maakt hij je zwakker. '
En nu, neem me niet kwalijk, ik moet dringend een leuke video gaan zoeken...
